(Açık İstihbarat/3. ”…İngiltere ‘de uzun yıllar ‘majesteleri’ nin Dışişleri Bakanlığı’nı, daha sonra da Başbakanlığını üstlenmiş olan, Lord Anthony Eden (1897-1977), bir tarihte demiştir ki: ‘Kıbrıs olmazsa, petrol ikmalimizi sağlayacak gerekli tesislerden yoksun kalırız; petrol olmazsa, İngiltere’de açlık ve işsizlik ortaya çıkar. Mesele bu kadar basit!.’ O devirde belki öyle görünüyordu,…
(İnsanın, inanası gelmiyor; üzerimdeki izlenimi, daha dün yaşamış olmak; oysa üzerinden yarım yüzyıl geçmiş!) Trotskist dostum Mark (Apter) , o zaman için beni şaşırtan -şaşırtmak da lâf mı, dehşete düşüren- şeyler söylerdi; meselâ bir kış günü dersten çıkmış, Alliance ’ın Kantini’nde, acı kahve içiyoruz; lâf dönmüş dolaşmış, Stalin ’e gelmiş;…
(Bakın, söylemedi demeyin, bu söyleşi -daha kolay, daha açık anlaşılmak için- ’hileli’ tasarlandı, öyle başlıyor; maksad hâsıl olunca, eminim mâzûr görülecektir.) ’Kemalist’ Cumhuriyet, nerede? Genç bir aydın, ’dünyanın kaç köşe olduğunu’ , artık iyi kötü öğrendiği için; ülkemizin edebiyat ve sanat -genellikle ’kültür’ – düzeyinde, hiç de iyi gitmediğini düşünüyordu;…
… Nerede kalmıştık? Sanırım ülkemizde, ’Soğuk Savaş’ tan kalma iki ’mücbir sebep’ in; Media ’yı -dolayısıyla halkı ve intelligentsia ’yı-, ülke için geçerliği kalmamış bir tartışma zemininde oyalayıp durduğunda! Sözü bağlarken de galiba, bu iki mücbir sebebin, sonuçları iyi midir kötü mü; ülkemizde bunun, doğru dürüst tartışılmamış olduğunu söylemiştik… Asıl…
(M’ba henüz stajyer, doktordan sayılmıyor; Fildişi Sahili’nden, o şaşırtıcı zenci güzeli; yoğun gece karanlığında, yalnız bembeyaz dişlerini ve gözlerinin akını görebildiğim, ’ulusalcı’ komünist; beni azarlar gibi diyordu ki: ’’-… ’beyazlar’, – gelişme ve kalkınma ’numarasıyla’ – ’ecnebi’ sermayesinin, ’Üçüncü Dünya’ya yayılışının propagandasını yapıyorlardı; biz bilmeyerek, ’Batı’lı, Beyaz ve Hıristiyan’la; ’Üçüncü…
O akşamüstü, bulutlar Boğaziçi ’ne sarkmış; her taraf, külrengi bir pus; İzmir ’den bir telefon: ’’- … Filân gazetedeki ilanı gördün mü? Öyleyse gör, hem de mutlaka’’ . Aradım buldum, aslında bir iş ilanıydı; bankanın birisi, galiba müfettiş muavini alacak (onlar ’uzman yardımcısı’ diyor); âdet üzere, namzette aradığı vasıfları sıralamış,…
(…affedersiniz ama, peki siz o şiiri hatırlıyor musunuz? Ya Kemâlettin Kâmi Bey ’i (Kamu) ? Ben hiç unutmadım; bazıları, Necmettin Halil Bey ’e benzetip, şiirine burun kıvırabilirler; beni hiç ’ırgalamaz’; dokuz on yaşlarımda nasıl ’Kıraat Kitabı’ mızdaki şiirini, heyecanla nasıl ezbere okuyabiliyorduysam; bugün, ’seksenine merdiven dayamış’ bir ’yurttaş’ olarak, yine…
(… ’ve kadınlar, bizim kadınlarımız’ , sırası geldiği zaman, ’yurttaş sorumluluklarına’ , hangi şart altında olursa olsun, yiğitçe sahip çıkıyorlardı, örnek mi, alın size örnek: ’Kurtuluş yolu’nu açanlar… ’’… 1334 (1919) yılının Teşrinisâni (Kasım) ayında Erzurum İnas İdadisi (Kız Lisesi) Müdiresi Fâika Hakkı Hanım, Muradiye Cami-i şerifinde toplanan kadınlara hitaben…
(… Öğretim ve eğitimi ’ecnebi’ , yapımı ’misyoner’ , okul ve üniversitelerle ilgili, o birkaç ’söyleşi’ , epeyce yankı yaptı; bir yandan, halkımızın o konuda ne kadar ’dolu’ olduğunu görmüş olduk; öte yandan, bu iş böyle sürerse, ’geleceğin’ ne mertebe ’karanlık’ olacağına ilişkin, ciddi ’işaretler’ önümüze çıktı. Sanırım, başlangıcı bu…
(…meraklısı, elbette hatırlayacaktır; ’misyoner’ okullarını irdelerken, en aşağı otuz yıl kadar önce, ele geçirdiğim şöyle bir demeci yayımlamıştım ki; ’mazlum halklara’ İngilizce -ve tabii, Hıristiyanlık- öğretmeye giden bu ’kültür yuvaları’ nın (!), maksad-ı aslilerini pek güzel anlatıyordu: ’’…American Bord of Mission, yaklaşık 65 yıldır, Türkiye’de faaliyette bulunmaktadır. (Dikkat!) Ticari ilişkiler…